»» عاشیقهای آذربایجان و داستانهای تاریخی حماسی آنها
عاشیقهای آذربایجان و داستانهای تاریخی حماسی آنها
انتخاب :دکتر رحمت سخنی از مرکز آموزشی درمانی امام خمینی (ره) اورمیه
نوازندگان و آوازخوانانی هستند که در ایران، جمهوری آذربایجان، ترکیه، ترکمنستان، قفقاز و دیگر مناطق ترک‌نشین هنرنمایی می‌کنند. عاشیقهای آذربایجان وارث یکی از غنی‌ترین بخش‌های ادبیات و فرهنگ شفاهی آسیا هستند.[1] برخی از کارشناسان معتقدند که فرهنگ عاشیقی یادگار شاه اسماعیل صفوی در فرهنگ ایرانی است. دربار شاه اسماعیل، محل پرورش عاشیق‌ها بوده و «عاشیق قربانی» اولین عاشیقی بود که در این دربار فعالیت می‌کرد. آنان خنیاگرانی بودند که مردم از هرجهت تأییدشان می‌کردند.[2]عاشیق‌ها در فرهنگ آذربایجان جایگاه ویژه‌ای به‌دلیل نقش آنها در انتقال فرهنگ و ادبیات شفاهی مردم دارند. عاشیق در گذشته نقش بسیار بااهمیتی در فرهنگ ترکی داشته‌است. اسم قدیمی عاشیق، «اوزان» بوده‌است. عاشیق‌ها در میان ترکمنان باغشی یا بخشی نامیده می‌شوند
بَخشی (در ترکمنی: باغشی: Bag?y) لقبی است که به برخی از نوازندگان دوتار در شمال خراسان و ترکمن‌صحرا داده می‌شود. بخشی‌ها نوازندگان دوتار، آوازخوان، داستانگو، سراینده و سازنده? ساز (دوتار) هستند. اصلی‌ترین مراکز بخشی‌ها بجنورد و قوچان است.بخشی‌ها روایتگران فرهنگ شفاهی این منطقه از ایران هستند و از احترام و جایگاه ویژه‌ای برخوردارند. بخشی‌ها معمولا به بداهه‌نوازی و بداهه‌گویی معروف بوده‌اند و توانایی نوازندگی و خوانندگی در مدت زمان طولانی را دارند. از قدیم بخشی‌ها معمولا در مجلس‌های عروسی و شادی‌ها به هنرمندی می‌پرداختند و اجرای برنامه در مراسم سوگواری مرسوم نبوده‌است.در روایت عامیانه لقب بخشی این‌گونه تعریف می‌شود: بخشی کسی است که خداوند به او موهبت و مقامی ویژه بخشیده‌است. بنابراین یک بخشی افزون بر اینکه لازم است در نوازندگی چیره‌دست، در خوانندگی خوش‌صدا و در داستانگویی و شعرخوانی مسلط باشد، باید از نظر آگاهی و عرفان به مرحله‌ای برسد که شایسته عنوان بخشی شود.
از دیدگاه هوشنگ جاوید، پژوهشگر موسیقی نواحی ایران، در موسیقی شمال خراسان بخشی‌ها بر چند نوع‌اند که بخشی‌های مذهبی یکی از انواع آنهاست. بخشی حاج قربان سلیمانی بر این اعتقاد بود که یک بخشی نباید به کسی یا چیزی محتاج باشد و باید به تنهایی از عهده تمام مراحل خلق یک اثر برآید[1].از سرشناس‌ترین بخشی‌های شمال خراسان می‌توان از حاج قربان سلیمانی، عباسقلی رنجبر، علیرضا سلیمانی، حسین یگانه، رمضان سلمانی بردری و آی‌محمد یوسفی نام برد. از میان بخشی‌های ترکمن نیز ارازمراد آرخی، خلیفه نظرلی محجوبی و اُلیاقلی یگانه قابل ذکرند.
دییشمه
نوعی مبارزه و مسابقه میان دو عاشیق از طریق آواز و موسیقی است.[3] در گذشته رسم بر این بوده است که در پایان این مبارزه عاشیق مغلوب، سازش را به رقیبش می‌بخشید.دییشمه یا مناظره گونه ای از شعر و موسیقی عاشیق هاست .یه جور دوئل شعر و موسیقی بین دو یا چند عاشیق.در قدیم طی مراسم جالبی عاشیق ها با هم مسابقه میدادن و ساعتهای طولانی رو به دییشمه می گذروندن و برنده شدن در این مسابقات برای اعتبارشون بسیار مهم بوده.عاشیق بازنده سازشو به عاشیق برنده میداده.این مراسم اونقدر مهم بوده که هنوز دییشمه های عاشیق های چند صد سال پیش مثل "خسته قاسم" و "لزگی احمد" نقل محافل ادبیات و موسیقی هست. داستان رقابت خسته‌قاسم و لزگی‌احمد در میان عاشیقهای ایران معروف است.به این نوع مبارزه در برخی نواحی ایران همچون ساوه و همدان، آچوب باغلَمه (açub ba?leme) گفته می‌شود.
ساز عاشیقی
ساز عاشیقی با نام های قوپوز، چگور و ساز شناخته می‌شود؛ گر چه در برخی نواحی ایران برخی از عاشیق ها سازهایی غیر از چگور می‌نوازند؛ به عنوان مثال (در همدان) خان‌میرزا، مرحوم عاشیق صحبت و مرحوم عاشیق اکبر غفوری تار می‌نواختند و مرحوم عاشیق سلمان نغمات ترکی را با تار و ویولن می‌نواخت و می‌خواند.
داستانهای عاشیق‌ها
چندین داستان به‌صورت نظم (قوشما) و نثر (سوز) توسط عاشیق‌ها آفریده‌شده و به‌صورت شفاهی به نسل‌های بعدی منتقل شده‌است.
مشهورترین داستانهای عاشیق‌ها:
- کوراوغلو
- اصلی و کرم
- طاهیر میرزا
- امیر ارسلان
- عاشیق غریب
-
عاشیقهای معروف ایران و آذربایجان
- حسن اسکندری
- یوسف اوهانس
- عرب پرنلو (زنجان)
- ایمران حیدری
- محبوب خلیلی
- دهقان (ارومیه)
- زلفیه (آذربایجان)
- عدالت (آذربایجان)
- محمد فرزانگان (میانه)
- رسول قربانی
- گؤنش (روستای انجیلاوند ساوه)
- حیدر محمودی (همدان)
- مسیح الله (قم)
- عباس ملایری (ملایر)
- چنگیز مهدی‌پور
- علی عسگر ونیارلی(تبریز)
منابع
- محمدرضا درویشی، دایرةالمعارف سازهای ایرانی، صفحه? 230، مؤسسه? فرهنگی هنری ماهور، تهران، 1380
- خبرگزاری آفتاب. محمدرضا درویشی: زبان عاشیق‌ها برای مردم بیگانه شده‌است.
- نمایش و موسیقی در ایران، تحقیق و تألیف جهانگیر نصری اشرفی، تهران: انتشارات اَروَن، 1383
- http://love5you.miyanali.com
ارسال سوالات و نظرات ()
ارسال کننده متن فوق: » دکتر رحمت سخنی ( سه شنبه 90/12/2 :: ساعت 5:35 عصر )
»» لیست کل یادداشت های این سایت
جیلولوق دراورمیه فاجعه ای فراترازدرگیری نژادی-مذهبیشرح خانم دکترگلشن نوروزی ازجنایات ارامنه درکتاب اورمیه درغبار Teکتب واسنادواقعی ازجنایات ارامنه درکشتارمسلمانان ایران وآذربایجانکالبدشکافی جنایات ارامنه دررمان واقعی اورمیه در غبارTerrorist Arکشتار مردم ارومیه به دست ارمنی ها در اسفند 1296 Terrorist Arاعترافات دوتن ازجنایتکاران ارمنی درقتل عام قره باغ و خوجالی Terrآذربایجان و یک قرن جنایات ارامنه Terrorist Armeniansکشتارمسلمانان خوجالی توسط ارامنه جنایتکار به روایت تصویر Terroriتاریخچه جنایات ارامنه مزدور علیه مسلمانان آذربایجان ایرانکاریکاتورهای جدیدسایت کاریکاتور دکتررحمت سخنی دریک نگاه[عناوین آرشیوشده]
u.JPG)
: جستجو